Observasjon

Eg dristar meg til å koma med ein påstand: Observasjon er den vanlegaste og mest populære aktiviteten for eit menneske. Det er noko alle gjer, bevisst eller ubevisst, så godt som heile tida. Observasjon blir blir brukt som verktøy i dei fleste yrkesgrupper, enten for å tileigne kunnskap og ferdigheiter eller for å utføre arbeidet best mogeleg. Politi, industri, bonde, og lærar er alle eksempel på yrke som krev observasjon. Forskjellen ligg i kva som blir observert og korleis. Industri og politiyrke observerer mykje for å skilje rett og galt. Medan ein bonde og ein lærar observerer for å ta vare på dyr, planter og menneske. Grensene er sjølvsagt glidande, men poenget mitt er at når det dreier seg om utvikling av levande organismar er det fleire variablar å ta hensyn til.

For å rette det mot læraryrket kjem eg med ein ny påstand: Observasjon er den eldste måten å tileigne seg ferdigheiter på. Me byrjar allereie som små, ved sjå på foreldra våre. Alt skjer utan nokon form for instruksjon i korleis observere. Born vil etterlikne aktiviteten dei har observert, og ved eigen, ubevisst, refleksjon eller instruksjon tileigne seg kunnskap og ferdigheiter.

Denne undervisningsmetoden er den tradisjonelle måten å lære born prakiske ferdigheiter. Me kan sjå det i Norge så vel som i resten av verda. Niels Faarlund har kalla denne modellen "bestefarsmodellen", og er henta frå Nepal der besteforeldre lærer barnebarn, gjennom observasjon - instruksjon, prøving og feiling, å utføre f. eks. gardsarbeid. I dagens norske samfunn er ikkje dette like vanleg, men i "gamle dagar" var modellen den same som i dagens Nepal.

Med historien som bakgrunn vil eg sei at eg er svært nøgd med å starta praksisopplæringa med observasjon. Personleg trur eg det vil bli vanskeleg å berre halde seg til observasjon, men det er ei utfordring eg må ta på strak arm. Eg gler meg i alle fal som eit born til å kome ut i felten.


Nyredigert 10.04.2008

No i ettertid har eg oppdaga kva gode eigenskapar innan observasjon kan gjere for ein lærar. Som sagt observerer me heile tida, bevisst eller ubevisst. Som lærar vil elevane vera "offer" for mykje av denne observasjonen. For å danne seg eit totalbilete av ein elev vil observasjon vera eit sentralt verkty. Både positive og negative sider av eleven/gruppa vil truleg kome fram over tid. Ved å vera til stades og fylgje med (observere), vil ein kunne sjå evt problem eleven/gruppa slit med. Dette kan gjelde både faglege, sosiale, samt symptom på moglege medisinske problem. Men observasjon vil ikkje berre "avdekke" negative trekk. Positive trekk/handlingar hjå ein elev/gruppe vil sjølvsagt òg registrerast, og sidan LK06 har fokus på det positive er dette eit godt hjelpemiddel.

Det var nok denne, "faglege", forma for observasjon som var hovudtema i førelesinga 10.09.2007. Som sagt har eg blitt meir og meir bevisst på obervasjonsoppgåvene ein lærar har. Det er tross alt ein av eigenskapane som gjer oss til gode omsorgsmenneske - når me kan sjå andre menneske som har problem eller gode eigenskapar.

Læraren sitt mandat og mange oppgver

"Læraren hadde høge hugmål, og var engasjert i fråhaldssak, målsak, norskdom og kristendom. Han levde med folket i glede og sorg, og han var kyrkjesongar, og forsongar ved gravferder og slikt. På 17de mai var han sjølvskriven talar. Det var han som hadde lengste maisløyfa i jakkeslaget, og dette vart oppfatta som han var den som stod på høgast nivå i kunnskap og nasjonalkjensle" (Slagstad, Rune. De nasjonale strateger Pax, Oslo (1998)).

Sitatet over er ei skildring av læraren(rollen) frå siste halvdel av 1800-talet, då folkeskulen var i startfasen. Allereie då hadde læraren mange ulike oppgåver, om enn litt annleis enn i dag. Som Slagstad skriv stod læraren òg på høgste nivå innan kunnskap og var eit av dei yrka med størst anerkjensle.

Endringa for læraren fram til i dag syns, på enkelte område, er litt trist. Først og fremst tenkjer eg på statusen til læraryrket. Pr i dag tykkjer eg ikkje anerkjensla til læraren står i forhold til ansvaret som ligg på skuldrane deira. Eidsvåg seier òg at læraryrket ikkje er ein jobb, men meir eit kall.

Ansvaret gjeld jo meir enn undervisning av born, men òg for eksempel oppdraging og omsorg. Eg håpar derfor denne utvklinga vil endre seg igjen, slik at lærarane igjen kan få gode rammevilkår for å utføre arbeidet best mogeleg. Eg stiller meg derfor bak Høgskulen i Sogn og Fjordane som byrjar lærarutdanninga med å sei: "Velkommen til verdas viktigaste yrke "


Nyredigert 10.04.2008

I løpet av året som snart er gått, har òg tema for denne førelesinga blitt meir og meir interessant. Førelesinga som tok føre seg dei oppgåver ein lærar må meistre. Bakgrunnen er rett å slett dei styringsdokument som er utforma frå sentralt hald. Mellom anna er skulen "berre" ein oppbevaringsplass for born til dei når arbeidsalder, og skulen vil då vera ein viktig del av oppdraginga. Skulen er altså ikkje ein rein utdanningsinstitusjon, men og ein oppdragarinstisusjon. Dette fører til at læraren får stadig fleire "sko" å fylle og fleire roller å spele.

Personleg tykkjer eg det er vanskeleg å velgje ut ei eller nokre roller som er viktigare enn andre. Rolla læraren har som leiar ser eg på som grunnmuren i heile yrket, og dermed òg udiskutabelt den viktigaste. Dersom eg ser vekk frå leiarrolla, og prøver å velgje ein eller to roller, må det bli organisatoren og "psykologen". Organisatoren tek handterer alt rundt undervisninga, medan "psykologen" handterer all kontakt mellom menneske.

Målet for organisatoren er å leggje opp til god og inspirerande undervisning. Dette omfattar både planlegging, gjennomføring/framføring og vurdering/vegleiing. Psykologen har som mål å skape gode relasjonar til elevane - noko som gjer han/ho til ein tillitsperson og truleg godt førebilete.